Aktualności 19. Nagroda Literacka Gdynia: nominacje w kategorii esej
Znamy już nominowane książki do Nagrody Literackiej Gdynia, warto więc się nim nieco bliżej przyjrzeć, wybrać coś dla siebie i przygotować się na ostatni tydzień sierpnia, kiedy rozpocznie się festiwal Miasto Słowa oraz spotkania z nominowanymi autorkami i autorami. Przyglądanie się rozpoczniemy od esejów.
Marta Baron-Milian, Neofuturzy i futuryści. Kryptohistorie polskiej awangardy, Wydawnictwo Naukowe UMK
Książkę Marty Baron-Milian, Neofuturzy i futuryści. Kryptohistorie polskiej awangardy Kapituła doceniła „za pisanie na przekór i w poprzek o początkach polskiej awangardowej poezji”. To najbardziej naukowa nominacja w tym roku – napisana lekko, przystępnie, ale jednak z dyscypliną właściwą książce badawczej. Autorka przygląda się w niej bliżej samym początkom polskiej awangardy, gdy wzbudzała ogromne poruszenie kolejnymi eksperymentami twórców. Interesuje ją przede wszystkim trójka poetów: Jerzy Jankowski, Anatol Stern oraz Aleksander Wat – to oni, działając u samego początku polskiej awangardy, szli jakby w jej poprzek, prowokując do patrzenia na rzeczywistość oraz przyszłość na nowe sposoby.
Marta Baron-Milian jest literaturoznawczynią i kulturoznawczynią pracującą na Uniwersytecie Śląskim, na którym również obroniła doktorat. To jej kolejna książka o poezji polskiej, wcześniej interesowała się twórczością Aleksandra Wata, a dokładniej związkami jego twórczości z… ekonomią, a także pisarstwem Jerzego Ficowskiego. Naukowe zainteresowania Baron-Milian oscylują głównie wokół polskiej poezji XX i XXI wieku. To jej pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Marcin Dymiter,Maszyny do ciszy, Wydawnictwo Części Proste
Kapituła doceniła Maszyny do ciszy Marcina Dymitera „za umiejętne przekazywanie wiedzy o tym, na czym grać, by zatriumfowała cisza”. To już druga nominacja tego autora do Nagrody Literackiej Gdynia, jego poprzednią książkę, Notatki z terenu Kapituła wyróżniła w 2022 roku. W swojej najnowszej książce Dymiter zainteresował się nie wypełniającymi miasto dźwiękami, a ich brakiem w miejskich przestrzeniach. Obserwując specyficzne rozwiązania urbanistyczne, opisuje miejsca pozbawione codziennego hałasu – takie, w których możemy się zaszyć, odpocząć.
Marcin Dymiter jest muzykiem, którego gościliśmy w naszej Bibliotece już wielokrotnie – na spotkaniach autorskich oraz na spotkaniach z muzyką, gdy prezentował i opowiadał o dźwiękach. Na co dzień gra w projektach emiter, niski szum, ZEMITER oraz innych, efemerycznych formacjach. Razem z Marcinem Barskim stworzył muzyczną wystawę Polish Soundscapes.
Zuzanna Fruba, Czmych, czyli na tropach figuranta, Wydawnictwo Nisza
Czmych, czyli na tropach figuranta Zuzanny Fruby ujęła Kapitułę przez „zaskakującą formalnie, przejmującą opowieść o własnej rodzinie i latach 80”. W gruncie rzeczy Czmych… to opowieść o swego rodzaju osobistym śledztwie autorki, próbującej poprzez rodzinne opowieści, pozostawione listy, a nawet materiały z IPN poznać ojca, który opuścił Polskę w 1982 roku, gdy Fruba miała niecałe trzy lata. Po pięciu latach od czasu, gdy zamieszkał w Nowym Jorku – zmarł w wypadku, pozostawiając po sobie jedynie ślady w pamięci, ślady w dokumentach, ale niekoniecznie we wspomnieniach samej autorki.
Zuzanna Fruba ukończyła ASP i pracuje jako architektka wnętrz. Czmych… nie jest jej pierwszą książką. Wespół z Hanną Faryną-Paszkiewicz napisała Warszawskie gorseciki zanikające, wydane po raz pierwszy w 2013 roku i wznowione dekadę później. Stworzyła także książkę dla dzieci – Dziwny dom nad Wisłą z 2015 roku. Choć jest warszawianką, dziś mieszka z rodziną w Berlinie. To jej pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Weronika Murek, Dziewczynki, Wydawnictwo Czarne
Dziewczynki nie są obszerną książką, trochę jak ich bohaterki są dość niewielkie – jak pisze wydawca „mogłaby być kamyczkiem chowanym w kieszeni, zgniecionym kwiatkiem z wianka, skrytym pod łóżkiem pamiętnikiem na kluczyk i kłódeczkę”. A jednak w tych drobnych rozmiarach kryje się siła, którą dostrzegła Kapituła, nominując tom „za fascynujące opowieści dziewczynek i o dziewczynkach”. Weronikę Murek w tym eseju interesują przejawy dziewczęcości, ich wykorzystanie na świecie jako broni przeciw dziewczyńskości i broni dziewczynek przed światem zewnętrznym. Ale przede wszystkim autorkę angażuje moment, w którym jej bohaterki stają się dziewczynkami – o momencie przejścia między jedną tożsamością a drugą.
To już druga nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia – pierwszy raz autorkę Kapituła doceniła za zbiór opowiadań Uprawa roślin południowych metodą Miczurina w 2016 roku, za który zresztą otrzymała Nagrodę Literacką im. Witolda Gombrowicza. Murek jest prawniczką, dramaturżką i pisarką, na swoim koncie ma nominacje nie tylko do NLG, ale również do Nike czy Paszportów „Polityki”.
Magda Szcześniak, Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce Magdy Szcześniak otrzymały nominację w kategorii eseju za „różnorodne świadectwa awansu społecznego, którym autorka przygląda się z wrażliwością i wnikliwością”. Przeszukując pamiętniki, publikacje prasowe, ale również filmy fabularne powstające po drugiej wojnie światowej autorka śledzi losy tych, którym udało się zbudować sobie życie w mieście – spełnić marzenia o tytułowym społecznym awansie. Opisuje szok kulturowy oraz przyspieszoną edukację tak czysto kulturową, jak również fachową, na przykład do pracy przy maszynach czy w salonach fryzjerskich.
Magda Szcześniak jest kulturoznawczynią i historyczką literatury, na co dzień pracuje w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. To jej kolejna po Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji książka i pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Pełna lista nominowanych do 19. Nagrody Literackiej Gdynia za 2023 rok. Omówienie innych kategorii znajdziecie tu: eseje, poezja, proza oraz przekład.