Aktualności 20. Nagroda Literacka Gdynia: nominacje w kategorii esej
Kolejną kategorią książek nominowanych do 20. Nagrody Literackiej Gdynia, jakiej przyjrzymy się bliżej są eseje. A wśród nich równie ciekawe, a czasem i zaskakujące nominacje.
O tym, która książka zostanie nagrodzona literacką kostką, przekonamy się w ostatnią sobotę sierpnia. Program Miasta Słowa możecie znaleźć na stronie Nagrody Literackiej Gdynia.
Agnieszka Berlińska, Szajna, Szajnisko. Portret zakulisowy, Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
Szajna, Szajnisko. Portret zakulisowy Agnieszki Berlińskiej Kapituła doceniła za to, że „rzuca nowe światło na postać wybitnego twórcy teatralnego, ukazując go na tle złożonej rzeczywistości artystycznej okresu powojennego.” Opowiadająca o Józefie Szajnie, malarzu, scenografie i reżyserze książka powstała na kanwie wielu rozmów, jakie autorka odbyła z osobami, z którymi jej bohater pracował bądź się stykał. Pozwoliło jej to odmalować nie tylko historię do dziś działającego warszawskiego Teatru Studio, utworzonego w miejscu niegdysiejszego Teatru Klasycznego, a także całego życia kulturalnego Warszawy lat 70. ubiegłego wieku. Przede wszystkim jednak te rozmowy zaprowadziły Berlińską bliżej nie legendy, a człowieka, który pod nią się krył – z całym bagażem lepszych i gorszych decyzji, doświadczeń wspaniałych i równie traumatycznych (Szajna przebywał w obozach KL Auschwitz i Buchenwald).
Agnieszka Berlińska jest teatrolożką i reporterką wyspecjalizowaną w wywiadach z ludźmi kultury, współpracowała z wieloma tematycznymi periodykami, między innymi „Notatnikiem Teatralnym” i „Dwutygodnikiem”. Jest współautorką książki Komuna Otwock. Przewodnik Krytyki Politycznej, zaś Szajna, Szajnisko to jej pierwsza autorska książka i pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Weronika Kostyrko, Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat, Wydawnictwo Marginesy
Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat to druga książka Weroniki Kostyrko – i na dodatek ponownie herstoryczna. Tym razem autorka przygląda się bliżej Róży Luksemburg, prawdopodobnie jednej z kilu znanej na całym świecie Polek, ikonę pacyfizmu, ale i demokratycznego socjalizmu. Przez to ostatnie zwłaszcza niewiele o niej rozmawiamy, a dotychczasowe opracowania nieraz przekłamywały dokonania i życie tej naprawdę fascynującej osoby. Na to również zwróciła uwagę Kapituła, nominując książkę Kostyrko za to, że „przybliża czytelnikom życie i myśl rewolucyjnej działaczki i teoretyczki, łącząc wnikliwość badawczą z empatycznym spojrzeniem.”
Weronika Kostyrko jest dziennikarką, germanistką, niderlandystką i historyczką sztuki. Przez lata pracowała w „Gazecie Wyborczej” jako redaktorka, reporterka i korespondentka z Berlina, była także redaktorką naczelną „Wysokich Obcasów”. W 2019 roku jej pierwsza książka, Tancerka i Zagłada. Historia Poli Niereńskiej, otrzymała nominację do Nagrody NIKE. To jej pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Kora Tea Kowalska, Patrz pod nogi. O zbieraniu rzeczy, Wydawnictwo Karakter
Każdy z nas coś zbiera – w większości nie są to wcale przedmioty rynkowo cenne, podkreślające zamożność czy wysublimowany gust. Dużo częściej nasze kolekcje składają się z magnesów, pocztówek, lalek, czasem kapslach po napojach czy innych, zupełnie codziennych drobiazgów. Kora Tea Kowalska również zbiera, choć robi to raczej badawczo – podążając śladami różnych kolekcjonowanych przedmiotów, rekonstruuje przeszłość rodzinnego Gdańska, odczytuje związane z nimi historie. O tym również pisze w Patrz pod nogi. O zbieraniu rzeczy, eseju, który Kapituła doceniła za „filozoficzną refleksję nad praktyką kolekcjonowania przedmiotów uznawanych za bezwartościowe.”
Kora Tea Kowalska jest archeolożką, kulturoznawczynią, wykładowczynią akademicką, zajmującą się teorią i praktyką kolekcjonerstwa. Jest aktywna artystycznie, współtworzy kolekcje, wystawy i instalacje artystyczne z wieloma instytucjami. Prowadzi stronę w mediach społecznościowych odrzeczyskład. Patrz pod nogi to jej pierwsza książka i zarazem pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Maciej Pisuk, Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy, Wydawnictwo Cyranka
W miastach znajdziemy różne rejony – turystyczne, biznesowe, ekskluzywne, blokowiska stare i te nowe, odgrodzone. Jak również takie, o których mieszkańcach mówi się nieco ciszej, a przyjezdnych przestrzega, że tam lepiej nie zaglądać. W Warszawie takim miejscem jest praska ulica Brzeska, uchodząca za jedną z najgorszych i niebezpiecznych. To ich opowieści w Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy umieścił Maciej Pisuk – autor, reportażysta, ale przede wszystkim sąsiad tych, którzy na kartach książki mogli opowiedzieć o sobie i własnych doświadczeniach. I właśnie za tę pracę Kapituła doceniła tę książkę – za dokumentowanie losów „społeczności z zaniedbanej części Warszawy, oddając głos tym, których rzadko słuchamy.”
Maciej Pisuk jest scenarzystą, konsultantem scenariuszowym i fotografem, na podstawie jego scenariuszy zrealizowano dwa filmy – Jesteś Bogiem (2012) oraz Zielona granica (2023). W tym roku rozpoczną się zdjęcia do trzeciego – Bez ciebie mnie nie będzie o Jacku i Grażynie Kuroniach. Staniemy się tacy jak on. Głosy z przeklętej ulicy to druga książka Macieja Pisuka, za którą otrzymał pierwszą nominację do Nagrody Literackiej Gdynia.
Joanna Wilengowska, Król Warmii i Saturna, Wydawnictwo Czarne
Uwagę Kapituły zwróciła również książka Joanny Wilengowskiej – Król Warmii i Saturna, tworząca „subtelny portret relacji rodzinnej, ukazując uniwersalność tematów przemijania i międzypokoleniowych więzi.” Przede wszystkim jednak to historia o zanikającej wielokulturowości Polski, jak również o odzyskiwaniu tego dziedzictwa – ponownym odkrywaniu swoich korzeni: zwyczajów, losów, gwary, ale również tożsamości. Opowiadając o swoim ojcu – tytułowym Królu Warmii – Wilengowska zabiera nas w poetycką podróż nie tyle po miejscu, ile po śladach pamięci, wśród niesłusznie dawno zapomnianych ludzi.
Joanna Wilengowska jest absolwentką filologii polskiej oraz dziennikarstwa. Współtworzyła pismo literackie „Portret”, ma również doświadczenie w tworzeniu programów telewizyjnych i reportaży. Współpracuje z instytucjami kultury Warmii i Mazur, jak i organizacjami pozarządowymi, jak choćby Wspólnotą Kulturową „Borussia”. Król Warmii i Saturna to jej trzecia książka i pierwsza nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia.
Pełna lista nominowanych do 20. Nagrody Literackiej Gdynia za 2024 rok. Omówienie innych kategorii znajdziecie tu: proza i przekład.