Aktualności Zielone książki

23 kwietnia świętować będziemy Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. Z okazji święta, a  także z racji zaangażowania Biblioteki Gdynia w projekt Gdynia w klimacie, przygotowaliśmy dla Was listę zielonych książek, na które warto zwrócić uwagę.

Ekologia, ochrona środowiska, zmiany klimatyczne — sposoby na ich powstrzymanie oraz ich konsekwencje na wielu płaszczyznach czy wreszcie znikające drzewa z przestrzeni miejskiej. Te i wiele innych, pokrewnych tematów poruszają pozycje, które dla Was wyróżniliśmy. Oto nasze zielone polecanki:

Nowa wojna klimatyczna. Jak ocalić naszą planetę?, Michael E. Mann, Wydawnictwo Dolnośląskie 2021
Michael E. Mann, amerykański profesor, klimatolog, popularyzator nauki o klimacie, aktywista, na podstawie własnych wieloletnich doświadczeń opisuje swoją walkę o uznanie argumentów naukowych dotyczących zmian klimatycznych.
Tytułowa wojna o klimat, to walka z tymi, którzy za pieniądze potentatów przemysłowych blokują działania zmierzające do powstrzymania zmian klimatycznych. M. Mann demaskuje metody działania globalnych trucicieli przemysłowych polegające na dezinformacji, oszustwach, rozbijaniu ruchów klimatycznych, przerzucaniu odpowiedzialności na działania indywidualne. Jednocześnie pokazuje drogę wyjścia z kryzysu, stara się przekonać, że wszyscy, niezależnie od wieku, mogą i powinni włączyć się w obronę planety. Teraz, gdy dzięki młodzieży temat zmian klimatu pojawia się na pierwszych stronach gazet i w debacie publicznej konieczne jest zrobienie kolejnego kroku – wywarcie takiej presji na rządzących, która doprowadzi do zmian systemowych.
Książka w bardzo przystępny sposób tłumaczy, dlaczego zmiany są takie trudne, ale zarysowuje też optymistyczną wizję transformacji i pokazuje, jak krok po kroku możemy ją zrealizować.
Nie pozostaje nic innego jak przeczytać tę fascynującą książkę i wziąć się do roboty. A stawką jest przyszłość naszych dzieci.

Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, Kate Raworth, Wydawnictwo Krytyka Polityczna 2021
„Pomiędzy społeczną podstawą ludzkiego dobrostanu a ekologicznym pułapem presji planetarnej leży bezpieczna i sprawiedliwa przestrzeń ludzkości”
Nie, wcale nie musisz być ekonomist(k)ą ani tzw. umysłem ścisłym, żeby „rozsmakować się” w kolejnej lekturze, jaką bierzemy na warsztat. Wystarczy, że – podobnie jak nas – nurtują Cię pytania jak odpowiedzialnie gospodarować zasobami naszej planety, żeby zapobiec katastrofie klimatycznej…
Kate Raworth to brytyjska ekonomistka, która już w latach 90. dostrzegła krótkowzroczność gospodarek podążających za nieskończonym wzrostem PKB. Spędziła wiele lat w krajach tzw. Globalnego Południa, przyglądając się nierównościom społecznym i odkrywając jakie konsekwencje dla praw człowieka (zwłaszcza dla praw kobiet) mają postępujące zmiany klimatu. Bazując na swoich badaniach Raworth stworzyła koncepcję ekonomiczną, według której głównym celem powinno być nie dążenie do nieustającego wzrostu PKB, lecz do zaspokajania potrzeb ludzkości z uwzględnieniem możliwości naszej planety. Metaforą tej koncepcji jest tytułowy obwarzanek.
Sęk w tym, że aktualnie większość ludzi “nie mieści się” na obwarzanku, a 10% uprzywilejowanej ludności nonszalancko korzysta z zasobów napędzając katastrofy ekologiczne. Skutkiem tej spirali jest pogorszenie egzystencji miliardów ludzi żyjących w niedostatku, czego metaforą jest dziura obwarzanka. Jedną z konsekwencji są natomiast masowe migracje, których kierunek nie trudno zrozumieć zerkając choćby na graf przedstawiający przykładowy europejski obwarzanek w zestawieniu z obwarzankiem przykładowego kraju migrantów.
Wg Raworth, aby sprostać wyzwaniom XXI w. celem nadrzędnym liderów politycznych i biznesowych powinno być dążenie do realizacji tzw. celów zrównoważonego rozwoju, zaś granicą tych działań – ryzyko pogłębiania kryzysu klimatycznego. Warunkiem stworzenia takiego systemu jest gospodarowanie w obiegu zamkniętym, którego fundamentem są regeneracja i redystrybucja, stojące w kontrze do nieograniczonej konsumpcji, eksploatacji zasobów, nadprodukcji, generowania odpadów…
Wg sir Davida Attenborough model obwarzanka powinniśmy wszyscy traktować jak kompas na podróż przez XXI wiek. Koncepcja ta wdrażana jest aktualnie m.in. w Amsterdamie, Kopenhadze, Portland czy Barcelonie w ramach zielonej odbudowy po pandemii. Sceptykom przywykłym do myślenia o ekonomii wyłącznie w kategoriach wzrostu PKB nadmieńmy, że patronat nad polskim wydaniem „Ekonomii obwarzanka..” objęło Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.

Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta, Jan Mencwel, Wydawnictwo Krytyka Polityczna 2020
Książka, której autorem jest Jan Mencwel, współzałożyciel warszawskiego stowarzyszenia Miasto Jest Nasze, to reporterski manifest aktywizmu. Walka o miejską zieleń jest pokazana z zaangażowaniem i świadomością ważności tego tematu. Opisane przypadki przebudzenia społecznego w sytuacjach gdy władza i pieniądze wkraczają z piłami spalinowymi do parków i na rynki miast, otwierają oczy i dodają motywacji do obrony. To sytuacje gdy świadomość, że z najbliższego otoczenia może zniknąć coś bezcennego, pozwala połączyć siły osób o różnych poglądach i doświadczeniu.
Zieleń miejska, w większości przypadków drzewa, to elementy infrastruktury (tak, infrastruktury!), które są naprawdę wartościowe i należy przedsięwziąć maksymalnie dużo środków, zanim zapadnie decyzja ostateczna, np. o wycince. A lista korzyści, jakie przynoszą drzewa w miastach jest naprawdę długa: produkcja tlenu, oczyszczanie powietrza, schładzanie, nawilżanie powietrza, wchłanianie nadmiaru wody, wspomaganie ochrony zdrowia i po prostu przyjemność z przebywania w zieleni. Autor analizuje różne aspekty, przytacza rozmaite wyliczenia i badania. Chociażby przypadek „zatrudnienia” drzew do „pracy” w Nowym Jorku. Uświadomienie sobie, że drzewa wykonują pracę, pozwala zupełnie innym okiem spojrzeć na ich rolę w miastach.
Niestety istnieje cała gama powodów, dla których drzewa znikają z miast. Jeden z rozdziałów zatytułowany „Alfabet drwala’ wymienia je wszystkie razem z konkretnymi odniesieniami z ostatnich lat.
Książka „Betonoza” jest też świetnym materiałem reporterskim. Odwiedzamy razem z autorem różne małe i duże miasta, spotykamy się z aktywistami, ekologami, architektami. Dzięki dużej ilości zdjęć zaglądamy przez ogrodzenia na place budowy, uczestniczymy w protestach i oglądamy zakończone inwestycje, w których dorodne drzewa zamienione są na drzewka w donicach. Możemy przez to zrozumieć, na czym polega „rewitalizacja”, „nowoczesność” i „powrót do tradycji” – w krzywym zwierciadle.
Jest to książka dla wszystkich osób zainteresowanych tematem ochrony zieleni. Polecana również jako lektura obowiązkowa dla administracji publicznej.

Zmienić świat raz jeszcze. Jak wygrać walkę o klimat, Tomasz Szymon Markiewka, Wydawnictwo Czarna Owca 2021
Tomasz S. Markiewka – filozof, tłumacz i publicysta – w swojej ostatniej książce z 2021 r. prezentuje bardzo aktualne spojrzenie, np. poprzez pryzmat pandemii COVID-19, na zmiany klimatu i nadchodzącą katastrofę. Bo – jak wskazuje autor – to, że katastrofa się wydarzy, jest po prostu faktem.
Markiewka jednak nie skupia się na udowodnieniu czytelnikom nieuchronności zmian klimatycznych, czy wyjaśnieniu mechanizmów i przyczyn tych zmian. Badań o tym, jak bardzo jest źle i książek opierających się na tych badaniach jest na rynku już sporo.
Ta książka, w dość zwięzłej formie, koncentruje się na działaniach, które wg autora należy podjąć, by – jak w tytule – zmienić świat i wygrać walkę o klimat.
Poprzez przykłady różnych zmian społecznych, które nastąpiły na przestrzeni wcześniejszych lat, np. uzyskanie praw wyborczych kobiet, zniesienie niewolnictwa, autor przekonuje, jak ważna jest aktywność społeczno-polityczna. Markiewka tłumaczy, że sposobem na zatrzymanie katastrofy klimatycznej jest zmiana obecnego systemu wartości i budowa społeczeństwa, dla którego istotą jest dobro wspólne. Autor zachęca również do wyjścia z roli konsumenta i wejścia w rolę obywatela.
Niektóre rozwiązania proponowane przez autora na pewno znajdą swoich zwolenników, jak i przeciwników (np. wprowadzenie podatku dla najbogatszych), dlatego też książka jest fantastycznym wstępem do dyskusji na temat działań, jakie należy podjąć. Nie ulega jednak wątpliwości, że potrzebujemy zmian systemowych, a autor jakby chciał nas wewnętrznie pobudzić do zaangażowania się w pracę na rzecz tych zmian.
Książka zdecydowanie uświadamia sytuację, w jakiej się znajdujemy i ile do zrobienia przed nami, jednak dodaje też nadziei i pozostawia w przekonaniu, że zmiana ta się uda!

Przestawione recenzje umieszczone zostały dzięki uprzejmości portalu Rodzice dla Klimatu.